“Tüm paydaşlar nezdinde uzun vadeli, merkezi karşı taraf hizmeti sunan ve fiziksel teslimatın olduğu mevcut piyasalara ek yeni bir piyasa ihtiyacının doğduğu üzerinde mutabık kalınması sonucu; EPİAŞ bünyesinde tüm tasarımı ve geliştirmesi milli ve yerli kaynaklar ile yapılmış olan Vadeli Elektrik Piyasası (VEP) tüm sektörün hizmetine sunulmaktadır.”
Piyasa katılımcıları gelecekte oluşacak fiyat değişimlerine karşı alış veya satış fiyatlarını sabitleyerek fiyat riskinden korunma ve geleceğe yönelik fiyat beklentilerini görme imkânı bulacaklar. Yapılan işlemler için EPİAŞ, merkezi karşı taraf hizmeti sunarak, yapılan ticarete ilişkin fiziksel teslimatı ve ödemeleri garanti altına alacak. Böylece piyasa katılımcıları karşı taraf riskinden korunacak. VEP’te işleme açık olan her bir kontrat için her seans sonunda yayımlanan günlük gösterge fiyatı (GGF) piyasa katılımcılarına ve yatırımcılara fiyat sinyali oluşturacak. Oluşan fiyat sinyali yatırımlara ve uzun vadeli arz güvenliğine katkı sağlayacak.
İkili anlaşmalar;
VEP kontratları ise;
Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda;
Elektrik piyasası katılımcıları ve finansal yatırımcılar işlem yapmaktadır.
Uzlaşma şekli nakit uzlaşıdır. Elektriğin fiziksel teslimatı söz konusu değildir.
Günlük uzlaştırma yapılmaktadır.
Teminat mektubu kabul edilmemektedir.
VEP’te ise;
Sadece EPDK’dan lisans almış olan elektrik piyasası katılımcıları işlem yapabilecektir.
Uzlaşma şekli fiziksel teslimattır.
Aylık uzlaştırma yapılacaktır. Uzlaştırma her bir teslimat ayını takip eden ay gerçekleşecektir.
Piyasa katılımcıları teminat olarak teminat mektubu sunabilecektir.
Her emtia piyasasında olduğu gibi elektrik piyasasında da elektrik üreticileri ve tüketicileri fiyat riskine karşı kendilerini korumak isterler.
Üretici, elektrik fiyatlarında oluşabilecek düşüşlere karşı kendini korumak ve düzenli nakit akışına sahip olmak ister.
Tüketici ise elektrik fiyatlarında oluşabilecek artışlara karşı kendini korumayı ve üretim maliyetlerini daha doğru hesaplayabilmeyi ister.
Tüm bu ihtiyaçlara cevap verecek Vadeli Elektrik Piyasası’na katılım için öncelikle;
Elektrik üretim veya tedarik lisansına sahip olunması,
Tüzel kişilik kaydının olması,
Piyasa Katılım Anlaşması’nın imzalanması,
VEP Katılım Anlaşması’nın imzalanması,
Takasbank kaydının yapılması,
Giriş teminatı ve Temerrüt Garanti Hesabı katkı payının yatırılması gerekiyor.
Piyasa katılımcıları, her iş günü saat 13.00 ve 16.00 arasında işlem yapabilirler.
Yıllık, çeyreklik, aylık ve ayın geri kalanı teslimat dönemleri için baz ve puant gibi farklı yük tiplerinde elektrik ticareti yapabilirler.
Haftalık ve günlük kontratlar da piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda işleme açılabilir.
Baz Yük; teslimat dönemi içindeki fiziki teslimata konu olan her günün 00:00 – 24:00 saatleri arasında, her saat eşit miktarda olacak şekilde, piyasa katılımcılarının elektrik veriş veya çekiş yapmasını ifade eder.
Puant Yük; teslimat dönemi içindeki fiziki teslimata konu olan her günün 08:00 – 20:00 saatleri arasında, her saat eşit miktarda olacak şekilde, piyasa katılımcılarının elektrik veriş ve çekiş yapmasını ifade eder.
Piyasa katılımcıları kendi ticari kararlarına göre belirledikleri fiyat ve miktarda piyasaya satış ve alış teklifi sunacaklar.
Bu tekliflerin geçerli olması için öncelikle EPİAŞ tarafından talep edilen teminatın yeterli olması ve katılımcıya izin verilen işlem limitleri içinde olması gerekir.
Bu işlem limitlerine pozisyon limiti denir.
Alış ve satış teklifleri eşleştiğinde üretim-tüketim yükümlülüğü oluşur, eşleşen bu teklife ise açık pozisyon denir.
Alış veya satış pozisyonuna sahip katılımcılar kendi pozisyonuna ters yönde bir işlem yaparsa, bu durumda pozisyon netleşmesi gerçekleşir ve piyasa katılımcısının sahip olduğu net pozisyon azaldığı için teminat indirimi yapılır.
Örneğin;
Alıcı, 1 Aralık 2020 tarihinde, 2021 Ocak, Şubat ve Mart aylarını kapsayan birinci çeyrek kontratı için işlem yaptı.
Bu durumda 29 Aralık 2020’ye kadar, yani teslimat dönemi başlangıcının 3 iş günü öncesine kadar sahip olduğu pozisyon finansal dönemdedir.
Fiziksel teslimat dönemi henüz başlamamıştır ve bu dönemde piyasa katılımcıları ilgili kontratlar için sürekli işlem yapmaya devam edebilir.
Alıcının çeyreklik kontratta sahip olduğu açık pozisyonları, kontratın son işlem günü olan 29 Aralık 2020 tarihinde Ocak, Şubat ve Mart ayı kontratlarına aktarılır.
Ocak ayı kontratı işleme kapatılır.
Bu ayın fiziksel teslimatı, 1 Ocak günü saat 00.00’da başlar ve 31 Ocak günü saat 23.59’da biter.
Ocak ayı boyunca, Şubat ve Mart ayı kontratları finansal dönemdedir ve piyasada işlem görmeye devam eder.
Ocak ayının bitmesi ile birlikte Ocak kontratının teslimat dönemi tamamlanır ve Şubat ayında ilgili kontrattaki pozisyonların uzlaştırması ve fatura işlemleri gerçekleşir.
İşlemlerin tamamlanmasıyla birlikte katılımcıların teminatları iade edilir.
Piyasa katılımcılarının 13.00 ve 16.00 saatleri arasında yaptıkları işlemler ile seans sonunda, saat 17.00’de işleme açık olan her bir kontrat için seans içinde gerçekleşen eşleşmeler üzerinden Günlük Gösterge Fiyatı hesaplanır ve yayımlanır.
Hesaplanan Günlük Gösterge Fiyatları kullanılarak piyasa katılımcılarının sunmaları gereken toplam teminat tutarı güncellenir.
Mevcut teminatın yetersiz kalması durumunda ilgili piyasa katılımcılarına teminat tamamlama çağrısı yapılır.
Piyasa katılımcılarının, takip eden iş gününde, saat 12.00’ye kadar söz konusu teminat tamamlama çağrısını yerine getirmeleri gerekir.
Finansal dönemde;
VEP kontratının fiyat değişim riskine karşı, uzun veya kısa açık pozisyon sahibi piyasa katılımcılardan;
Kontrat Teminatı, Piyasaya Göre Güncelleme Teminatı ve diğer teminatlar alınır.
Fiziksel dönemde ise;
alıcıdan kaynaklı fatura tahsilat riski ve satıcıdan kaynaklı fiziksel teslimatı gerçekleştirmeme riskine karşı;
alıcıdan ve satıcıdan Fiziksel Teslimat Teminatı alınır.
Ülkemizde EPİAŞ bünyesinde işletilen elektrik piyasaları yakın vade işlemleri nedeniyle spot piyasa olarak adlandırılmaktadır. İşletilen Gün Öncesi ve Gün İçi piyasasının tüm tasarım ve geliştirmeleri EPİAŞ bünyesinde yerli ve milli kaynaklar ile hayata geçirilerek enerji sektörümüzün hizmetine sunulmuştur. Elektrik piyasalarının Ülkemizdeki gelişimi incelendiğinde; regülasyona tabi ve merkezi karşı taraf hizmeti sunulan uzun vadeli elektrik kontratları BİST bünyesinde işletilmekte olup sadece nakdi uzlaşma imkanı sunulmaktadır. Bunun yanında regüle edilmemiş ve merkezi karşı taraf hizmeti sunulmayan uzun vadeli elektrik kontratları, tezgah üstü piyasalarda (OTC) hem nakdi hem fiziksel olarak işlem görmektedir. Tüm paydaşlar nezdinde uzun vadeli, merkezi karşı taraf hizmeti sunan ve fiziksel teslimatın olduğu mevcut piyasalara ek yeni bir piyasa ihtiyacının doğduğu üzerinde mutabakat sağlanması sonucu; EPİAŞ bünyesinde tüm tasarımı ve geliştirmesi milli ve yerli kaynaklar ile yapılmış olan Vadeli Elektrik Piyasası (VEP) tüm sektörün hizmetine sunulmaktadır. Spot elektrik piyasalarında piyasa katılımcıları portföylerini dengeleme ve fiziksel optimizasyon yapabilmektedir. Vadeli elektrik piyasasında ise piyasa katılımcıları fiyat riskinden korunma (hedging) ve geleceğe yönelik fiyat beklentilerini görme (price discovery) imkânı bulmaktadır. Dolayısıyla spot ve vadeli elektrik piyasaları, piyasa katılımcılarının farklı ihtiyaçlarına cevap veren, bu yönüyle birbirini tamamlayan piyasalar olarak değerlendirilebilir. Vadeli işlemler organize piyasalarda yapılabildiği gibi tezgâh üstü piyasalarda da ikili anlaşmalar yoluyla yapılabilmektedir. Tezgâh üstü piyasalarda yapılan işlemlerde karşı taraf riski mevcuttur ve yapılan işlemler düzenli olarak yayımlanmadığı için geleceğe yönelik fiyat keşfi fonksiyonu gerçekleşmemektedir. Geleceğe yönelik sağlıklı fiyat beklentilerinin oluşması ile elektrik ve elektriğe dayalı yatırımlar için fizibilite çalışmaları kolaylaşacak, yapılacak yeni yatırımlar için güven ortamı oluşmasına katkı sağlanacaktır.
Ahmet Türkoğlu
Mehmet Uçansoy
Nezir Ay
Ramis Kulak
Avni Çebi
Muharrem Eliş
Mehmet Haluk Yılmaz
Ahmet Ak
Suat Kır
Ragıp Tanrıkulu
Necat Demirağ
Elif Selcen Toraman
Abdullah Korkmaz
Abdulmelik Buğda
Ahmet Aydın
Ahmet Güngör
Ahmet Hatipoğlu
Ahmet Kök
Ahmet Yalçın
Ali Parmaksız
Ali Şamil Özen
Ali Yenilmez
Alper Koyutürk
Ayhan Yanbul
Aziz Keskin
Bilal Topçu
Birol Karatay
Burak Almazlar
Burcu Eren Dolu
Ceyhun Çelik
Cihet Aktaş
Cüneyt Taha Özkan
Çağrı Zirek
Derya Erbay
Derya Taş Ereke
Dilek Küçük
Efecan Çetin
Emre Avcılar
Enes Ateş
Erdal Kılınç
Erdoğan Erbaş
Eren Muslu
Fatih Semih Sarıoğlu
Fırat Elgit
Filiz Alaca
Gürler Gülçe
Hakkı Acar
Halime Hilal Aldemir
Harun Kaya
Harun Yayla
Hasan Balkan
Hasan Turgut
Hayri Şimşek
Hilal Zihni Öztürk
İbrahim Çandır
İbrahim Ziya Özgün
Mehmet Sülün
Mehmet Şirin Adanır
Mehmet Yazla
Meral Merve Koşar
Metin Morgül
Meriç Emre Aydın
Muhammed Özsoy
Murat Günsay
Murat Can Saygılı
Mustafa Bitiş
Mustafa Murat Orhan
Mustafa Yarıcı
Mustafa Yeşilyurt
Necmettin Rüstem
Orhan Çolak
Orhan Satıroğlu
Osman Alperen Elhan
Ozan Baştuğ
Ömer Budancamanak
Ömer Çalık
Ömer Metin Gökgöz
Ömer Karataş
Rahmi Öztürk
Sait Akyüz
Samet Gündüz
Seda Ayça Yıldız
Semih Akın
Sencer Serin
Serdar Sokol
Serkan Işkın
Sezer Halat
Soner Gerbaga
Şükran Merve Yavuz
Umut Özfidan
Vedat Gülmez
Volkan Gerçek
Yakup Karıksız
Yunus Emre Gürler
Yunus Sezer
Yusuf Gündüz
Yusuf Sinan Akıncı
Zeynep Aslıhan Kara
Zeynep Keleşoğlu
Cihat Belviranlı
Yağmur Demirel
Haluk Semih Dündar
Electricity markets in our country operated within EPİAŞ are called spot markets due to the close maturity of transactions. All designs and developments of the operated Day Ahead and Intra Day markets have been put into practice with domestic and national resources within EPİAŞ and offered to our energy sector. When the development of electricity markets in our country is examined, it is seen that the long-term electricity contracts that are subject to regulation and provide central counterparty services are operated within BIST and only cash settlement is offered. In addition, the long-term electricity contracts that are not regulated and do not provide central counterparty services are traded both in cash and physically in the over-the-counter markets (OTC). After all the stakeholders come to an agreement that a need arises for a new market, in addition to the existing ones, with long-term, central counterparty service and physical delivery, the Power Futures Market (PFM), all designed and developed with national and domestic resources within EPİAŞ, is offered to the service of the entire sector. In the spot electricity markets, market participants can balance their portfolios and make optimization physically. In the Power Futures Market, the market participants have the opportunity to hedge from the price risk (hedging) and to see price prospects for the future (price discovery). Therefore, spot and Power Futures Markets can be considered as the markets that respond to different needs of the market participants and they complement each other in this respect. Forward transactions can be made in organized markets as well as in over-the-counter markets through bilateral agreements. There is counterparty risk in transactions made in over-the-counter markets and the price discovery function for the future is not realized since the transactions are not published regularly. With the emergence of sound price expectations for the future, feasibility studies for electricity and electricity-based investments will become easier, and an atmosphere of trust will be ensured for new investments.
Ahmet Türkoğlu
Mehmet Uçansoy
Nezir Ay
Ramis Kulak
Avni Çebi
Muharrem Eliş
Mehmet Haluk Yılmaz
Ahmet Ak
Suat Kır
Ragıp Tanrıkulu
Necat Demirağ
Elif Selcen Toraman
Abdullah Korkmaz
Abdulmelik Buğda
Ahmet Aydın
Ahmet Güngör
Ahmet Hatipoğlu
Ahmet Kök
Ahmet Yalçın
Ali Parmaksız
Ali Şamil Özen
Ali Yenilmez
Alper Koyutürk
Ayhan Yanbul
Aziz Keskin
Bilal Topçu
Birol Karatay
Burak Almazlar
Burcu Eren Dolu
Ceyhun Çelik
Cihet Aktaş
Cüneyt Taha Özkan
Çağrı Zirek
Derya Erbay
Derya Taş Ereke
Dilek Küçük
Efecan Çetin
Emre Avcılar
Enes Ateş
Erdal Kılınç
Erdoğan Erbaş
Eren Muslu
Fatih Semih Sarıoğlu
Fırat Elgit
Filiz Alaca
Gürler Gülçe
Hakkı Acar
Halime Hilal Aldemir
Harun Kaya
Harun Yayla
Hasan Balkan
Hasan Turgut
Hayri Şimşek
Hilal Zihni Öztürk
İbrahim Çandır
İbrahim Ziya Özgün
Mehmet Sülün
Mehmet Şirin Adanır
Mehmet Yazla
Meral Merve Koşar
Metin Morgül
Meriç Emre Aydın
Muhammed Özsoy
Murat Günsay
Murat Can Saygılı
Mustafa Bitiş
Mustafa Murat Orhan
Mustafa Yarıcı
Mustafa Yeşilyurt
Necmettin Rüstem
Orhan Çolak
Orhan Satıroğlu
Osman Alperen Elhan
Ozan Baştuğ
Ömer Budancamanak
Ömer Çalık
Ömer Metin Gökgöz
Ömer Karataş
Rahmi Öztürk
Sait Akyüz
Samet Gündüz
Seda Ayça Yıldız
Semih Akın
Sencer Serin
Serdar Sokol
Serkan Işkın
Sezer Halat
Soner Gerbaga
Şükran Merve Yavuz
Umut Özfidan
Vedat Gülmez
Volkan Gerçek
Yakup Karıksız
Yunus Emre Gürler
Yunus Sezer
Yusuf Gündüz
Yusuf Sinan Akıncı
Zeynep Aslıhan Kara
Zeynep Keleşoğlu
Cihat Belviranlı
Yağmur Demirel
Haluk Semih Dündar